Эхийн сэтгэл П.Бадарч

Ээж нь муу хүүгээ үхэж гэж зүүдэллээ
Ийм аймаар зүүд 80 наслахдаа зүүдлээгүй ээ
Сааль сүүндээ дэвэлзэж явсан ч
Санаа сэтгэл минь дэгэлзэж байсан ч
Сарних бодлын үзүүрээс
Миний хүү гарахгүй юмаа
Сайхан шүлэг бичиж гэнэ миний хүү
Амьтан хүн уншиж байна
Сайхан дуу зохиож гэнэ миний хүү
Раажаваар дуулж байна лээ
Сайн явна гэнэ миний хүү
Аяны хүн хэлж байна
Муу явна гэнэ миний хүү
Амны зугаа ярьж байна
Аль нь ч надад ялгаагүй дээ
Амьд яваа чинь л ижийдээ
Алдар чинь юм шүү дээ
Ижий нь хүүгээ их санах юмаа
Араг савар хоёроо
Зөрүүлэн байж би чамайг санадаг
Аргал чулуу хоёрыг андууран түүж
Хүүгээ би санадаг аа
Алгаа миний хүү
Тэмээ тэмээ цагаан үүлийг
Тэндээ царцтал харлаа
Тэнгэрийн цагаан хаяад
Сав суутал нь би хүүгээ ширтлээ
Хүний хүү ээждээ ирж гэнэ
Гол усаар л нэг найр наадам болж байна
Миний муу хүү болохоор шоронд орж гэнэ
Голыг минь гогодон хэлж байна
Аа яадаг юм ороо л биз
Гадагшаа би хүүгээ өмөөрлөө
Ам нь цангаж байгаа байхдаа муу хүү минь
Дотогшоо би өмөлзлөө
Гал шиг залуу явахад
Өсөрсөн оч минь юмсан миний хүү
Ганц бие зандан явахад
Тасарсан навч минь юмсан миний хүү
Алаг бөмбөл эрдэнэ
Алган дээр байна гэж
Зөгнүүлж ирсэн ганц хүү минь
Алтан бэлзэг газраас олоод амандаа өмхтөл
Залгичихлаа гэж зүүдлүүлж олдсон ганц үр минь юмсан
Ядаж яваа юм бол миний хүү
Тэнэж яваад юу хийхэв
Ижийдээ л хүрээд ир
Ядарч яваа юм бол миний хүү
Тэнд байгаад яахнав
Ижийдээ л хүрээд ир
Хүний нүдэнд бол
Хөгцтэй хад шиг
Хөх толгойтой
Хөгшин хүү минь
Ижийнхээ нүдэнд бол
Манцуйдаа дэрвэлзэх
Мяндас цагаан хүү минь
Ижийдээ ир ээ
Хөхөөрөө чамайг даллая
Үхэхээрээ чамайг айлгая
Миний хүү ээжийдээ ирээ
Ухаантай даа миний хүү
Хурай хурай хурай
Унага шиг эжийдээ давхиад ир
Гуруй гуруй гуруй

Би цас болно Д.Нямсүрэн

БИ ЦАС БОЛНО

Буй биеэрээ би цас болно

Бүрхсэн их цас болно

Бүүр том хот тосгодыг ч

Бүгдийг хучсан цас болно

Гуу жалга дүүрэн цас болно

Гуниг зовлонг дарсан цас болно

Гуйлгачин ядууг умдаалсан цас болно

Гурвалсан морьд шиг галт тэрэгний

Дуун дохио дун бүрээ цас болно

Хамаг биеэрээ би цас болно

Хавирган сарны сэвэлзээнд

Хашаан доторх хэцэн дээр

Хяруулж сувдарсан цас болно

Хамгийн эхлээд би чинийхээ

Хатаахаар салхинд өлгөж тавьсан

Хавчаартай хөөрхөн нэг “алаг шувууг”

Хамгаас нуун далдлах цас болно

Хайрлаж дурлаж явсан

Он цаг минь цас болно

Хандмаагаас ирсэн захиа

Хөх-нуурын шүлгүүд минь ч цас болно

Энэ биеэрээ би цас болно

Их үс гэзэг шигээ цас болно

Эргэж төрөхдөө би цас болно

Эрээнцавынхаа л цас болно

Эцэст нь чамдаа гишгүүлж дагтаршсаар

Энгэрийн бэлд тавьсан

Эрдэнийн гурвалжин чулууны

Эрхин цагаан судалд шингэнэ

Тэргүүний минь үс тэр цагт үсэг болж

Тэнгэрийн орноо билиг болон одно

Цагийн жамаар гэзэг минь аясхан бударч

“Цагаан шүхэрт” ном болно...

Чи л битгий Ц.Хулан

Дон дон хийгээд хөг ордоггvй ятга шиг
Догдлохоо больсоон, энэ муу сэтгэл
Уянгатай сайхан vг, хайрын харц, халуун амьсгаанд
Уярахаа больсоон залуу минь, намайг бvv зовоо

Хийсээд л байсан, нисээд л байсан тэр намрын навч
Хийлийн эгшиг цурхирах шиг би уйлаад л байсан
Толгой өндийлгөж дараа нь уужранхан бодоод
Тоохоо больсоон, дурлал хайр гэдгийг чинь

Хөдлөхөө больсоон, энэ муу сэтгэл
Хөөрхий минь юугаар хуурдаг билээ
Хөндөлсөж зам дээр битгий хvлээ
Хөсөр хаясаан би залуу насаа, чи л битгий тэгээрэй

Ardiin duu B.Ichinhorloo

Б.Ичинхорлоо
Ардын дуу

Нүгэл үргээж дуулсан миний ардын сэтгэл
Нүдний чинь хөөрхөнд даслаа даа гэж аргадан аргадан учирлана
Салхи төөрсөн дууны жороо морь шиг аялгуу
Сар нарны тэнхлэгийг зөв эргээд сайварлана
Түүхийн уяанд хөнгөрсөн найман шарга ажнай
Түмэн оны цаанаас янцгаанхан самарч
Их тэнгэрийн дундах мөнгөн заадас агаад
Итгэлт хөрсөн дуутай хөх Монгол минь урагшилна
Энэ л морьдын төвөргөөн дуунд минь шингэж
Эхлэл төгсгөлгүй хөврөх амьдрал дундуур үргэлжилжээ

Найрын жудаг сануулсан домгийн цэнхэр асар
Нартын шаргал дэвжээн дээр хээгээ гээтэл дэрвэж
Мэлтэн хөх тэнгэрийн хаяа тэлэн уужирсхийж
Миний ардын дуу уянгалж, хуур янцгаана
Эгэлхэн гэрийнхээ зүүн хаяаг бараадаж
Амьдралд би нүцгэн ирсэн
Эжий минь намайг ардын дуугаар өлгийдсөн
Элбэрэл түшиж тоононы нар голлон босоод
Эхний үгийг нь зөв хэлсэн юм байлгүй
Хэлгий өссөнгүй ээ

Хөдөө хээрийн салхинд ганцаараа дуулж нулимс ивэллээ
Уйлж зохиосон юм байлгүй миний ард түмэн
Хөндий холоос сонсоод дагаж аялмаар санагдлаа
Дуулж зохиосон юм байлгүй миний ард түмэн

Ижилдээ гүйсэн хүлэг шиг тэлмэн тэлмэн гишгэдэл
Эрдэнэ засгийн унаганы задгай суман хатираа
Эр бор харцагынх нь жигүүр цуцаасан аялгуу
Эдүгээ дуу болоод нисчихсэн олон олон шувуу
Миний ардын дуу хүлэг морь хөх тэнгэр шиг юм
Мэнд мэдэх учралын их айлтгал юмаа

Ам бардам сайрхаж, дуулж гайхуулья гэхнээ
Ардын дуу минь надаас өөрийгөө нэхэх шиг болно
Адуут талын минь дэнж дээр чи дутуу исгэрлээ гэх шиг
Аашилж болдоггүй хорвоод зэмлэн зэмлэн сонсогдоно

Өндөр тэнгэрийн бүргэд салхинаасаа аяыг нь сонсдог
Өргөн цэнхэр мөрөн минь урсгалаасаа айзмыг нь мэддэг
Зүүдэнд ирдэг надад дуугардаг дуу минь
Зүгээр л сууж байх нь ээ аялуулаад эхэлдэг жаргал минь ээ

Хөглөгөр их хөвчийн хөхөөн дуу сонсогдоно
Хөндийн бараа тоосроход Торой банди чинь бодогдоно
Алтан шанзны эгшигнээс Сүнжидмаа минь өндөлзөнө
Алгирмаагийн гунигийг би торгоны л хээгээр арчинаа
Жороо багахан шарга минь морин хуурын татлагатай
Жолоогүйхэн сэтгэл мину сэрэвгэр хадны зэрэглээтэй

Алсын цэнхэр уулс минь суудлаа засаж чагнадаг
Алмайрч унасан манан үүл яргаж өндийдөг
Айзам хэмнэлд нь багадсан энэ жаахан замбуулин
Ардын минь дуунд багтаж нараа бүүвэйлж эргэдэг юм аа.
Аяа ардын дуу, аавын шүтээн, сэтгэлийн хөг мину зэ.

Битгийн урваарай миний хүү Г.Мөнхцэцэг

Г.Мөнхцэцэг

Битгий урваарай миний хүү

Хаанаас ирснийг нь мэдэхгүй
Хачин янзын амьтан минь
Хүзүүндээ зүүж эрхлүүлсэн
Хуруун чинээхэн бурхан минь
Үсээ цайтал хүлээсэн хөгшид
Үр минь чамайг авчрах гэж
Холын холд одоцгоосон

Гоёх насаа өөрөөсөө ч харамласан эжий минь
Ганцхан өглөөний нарнаар эмээ болж угтсан юм шүү чамайг
Чарлахаас өөрийг мэдэхгүй ирсэн чамайг
Цас бороонд бүгдээрээ сонссон юм шүү

Цамцны минь цаанаас унах гэж яарсан өдрүүдээ
Чамлаж битгий урваарай миний жаахан хүү
Чийгтэй хөх өвс яаж уйлдгийг харуулах гэж
Чинийхээ хөлийг ээж нь шүүдрээр угааж өгсөн юм шүү.
Цэцэг тасдаж эрхлэхгүй уяхан болгох гэж эжий нь
Чихэн дээр чинь тонгойн шүлэг аялсан юм шүү

Торгон ногоон дэвжээг хотойтол дэвэх аав нь
Тоглох газрын чинь хатууг зөөллөх гэж
Торгоор гоёсон зодгоороо
Тоосыг нь хааяа арчиж өсдөг юм шүү миний хүү
Томоо болсныг чинь шалгах гэж
Тоостой энэ орчлон хайртай бүхнийг чинь булаадаг юм шүү
Тогтохын дээдээр тогтсон хүлгийн нуруунаасаа
Тохсон эмээлээ сольж өөрөөсөө битгий урваарай

Бүгдээрээ чамайг жаргаах гэж
Бүсгүй болгон царайлаг төрдөггүй
Бүгээн хонгор нулимсаа эр хүн нууж унагадаг юм
Бүсээн нэвчтэл ганцаардахад чинь хэрэг болноо тэр чинь

Цагаахан сүүгээ ивэлтэл асгаруулж
Цээжээн хаттал өөрийгөө шингээлээ эжий нь чамд
Цагийн цагт холын холд ч цадталаа хөхсөн
Хүний үнэрээс минь битгий урваарай
Бүсийг чинь задалж хуурайлцсан аавынх нь энгэр шиг дулаахан
Бүгдээрээн зүхсэн ч энэ Монголоосоо бүр ч битгий урваарай
Миний жаахан хөвүүн

Аргаа барсан шүлэг Б.Лхагвасүрэн

Өдөр өдрөөр архи хүртэж
Өөдөс өөдөсхөнөөр эрлэг рүү намайг зөөх үр минь
Өрцөн цаанаас тасарч унасан цагаас чинь
Өө тавьсан юм, надад бий билүү үр минь

Архиар иссэн уураг тархи
Аавыгаа бодохтой манатай болдог юм байна
Бурууд алдсан ухаан гэдэг
Бурханд алгадуулаад ч засардаггүй юм байна

Үүл буусан толгой гэдэг
Үгэнд дийлддэг эд биш юм байна
Үхсэн хойно минь ч адлуулж үргэлжлэх
Үүрдийн их лай юм байна

Илүү дутуу зангүй нулимс ойрхонтой
Их л сайн хүү байсан даа, чи
Ямар хорлол тархийг чинь цөмлөн унаж
Янаглан хорлож дотроос чинь хэмлэв

Сайхан хоёр ач чи надад тэврүүлсэн
Сар наран дор чи намайг жаргаасан
Жимс шиг хацрыг чинь үнсэж
Жилийн жилд би сагсайтал цэцэглэсэн

Жирийн заяа азаар тэгширч
Жаргал гээчийн бэлд нялхарсан
Ижий бид хоёрын чинь амьд яваа нь
Илүү юм биш биз дээ . . .

Элдэг дуусдаг насыг мөнхөд бодож
Эндүүрч яваа юм биш биз дээ . . .
Эцсийн амьсгал татахдаа би
Чамд зовж хахмааргүй байна . . .
Эндэж алдсан нэгнийгээ хайрладаггүй хорвоод
Чамайг орхиход аймаар байна

Аргиж хатсан хоёр хайлаасны сүүдэр дор
Архины шилээр тоглож суугаа үр минь
Амьдын энэ хорвоо чинь
Алаг л гэнэ, хар нь дийлэнх юм шүү дээ . . .

Өдөр болгон архи хүртэж
Өөдөс өөдөсхөнөөр эрлэг рүү намайг зөөх үр минь
Ухаарлын их бяр өөрөөсөө гарга л даа чи
Ухааны тэр их дарсыг чинь аав нь залгилж
Жавар инээдийн энэ их хорвоод
Жаргалтай аав яваад авс жийе, үр минь

Аргаа барсан шүлэг

Өдөр өдрөөр архи хүртэж
Өөдөс өөдөсхөнөөр эрлэг рүү намайг зөөх үр минь
Өрцөн цаанаас тасарч унасан цагаас чинь
Өө тавьсан юм, надад бий билүү үр минь

Архиар иссэн уураг тархи
Аавыгаа бодохтой манатай болдог юм байна
Бурууд алдсан ухаан гэдэг
Бурханд алгадуулаад ч засардаггүй юм байна

Үүл буусан толгой гэдэг
Үгэнд дийлддэг эд биш юм байна
Үхсэн хойно минь ч адлуулж үргэлжлэх
Үүрдийн их лай юм байна

Илүү дутуу зангүй нулимс ойрхонтой
Их л сайн хүү байсан даа, чи
Ямар хорлол тархийг чинь цөмлөн унаж
Янаглан хорлож дотроос чинь хэмлэв

Сайхан хоёр ач чи надад тэврүүлсэн
Сар наран дор чи намайг жаргаасан
Жимс шиг хацрыг чинь үнсэж
Жилийн жилд би сагсайтал цэцэглэсэн

Жирийн заяа азаар тэгширч
Жаргал гээчийн бэлд нялхарсан
Ижий бид хоёрын чинь амьд яваа нь
Илүү юм биш биз дээ . . .

Элдэг дуусдаг насыг мөнхөд бодож
Эндүүрч яваа юм биш биз дээ . . .
Эцсийн амьсгал татахдаа би
Чамд зовж хахмааргүй байна . . .
Эндэж алдсан нэгнийгээ хайрладаггүй хорвоод
Чамайг орхиход аймаар байна

Аргиж хатсан хоёр хайлаасны сүүдэр дор
Архины шилээр тоглож суугаа үр минь
Амьдын энэ хорвоо чинь
Алаг л гэнэ, хар нь дийлэнх юм шүү дээ . . .

Өдөр болгон архи хүртэж
Өөдөс өөдөсхөнөөр эрлэг рүү намайг зөөх үр минь
Ухаарлын их бяр өөрөөсөө гарга л даа чи
Ухааны тэр их дарсыг чинь аав нь залгилж
Жавар инээдийн энэ их хорвоод
Жаргалтай аав яваад авс жийе, үр минь

Жаахан заяаны орчлон

Жаахан заяаны орчлон
Жаргал дэврээхдээ дэндүү
Худлаа гэвэл
Хурган чинээ үүлнээс
Дэлхий чийгтсэн бороо асгардаг
Зоргын тэнэг орчлон
Зовлон хуваалцахдаа татуу
Худлаа гэвэл
Хэнхдэг дүүрэн зовлонгоос
Дусал төдий нулимс унагадаг